Oorlogswinter
1. Samenvatting van het verhaal
Michiel van Beusekom is de zoon van de burgemeester van de Vlank, klein dorpje bij Zwolle
Michiel heeft nog een jonger broertje en een oudere zus.
Michiel�s vader is geen vriend van de Duitsers. Mensen die de IJssel wilden oversteken -tussen
de Vlank en Zwolle stroomt de IJssel- kwamen bij hem vragen of op de IJsselbrug werd
gecontroleerd, want hij was te vertrouwen.
In de oorlog was het in het huis van de familie van Beusekom in de avond altijd druk, want na
achten mocht niemand meer buiten zijn van de Duitse bezetter.
Een van de gasten was oom Ben die geen echte oom was maar hij kwam zo vaak langs dat hij
zo genoemd werd.
Oom Ben nam altijd voedsel mee en soms nog wel mee; zoals een echte sigaar voor de burge
meester of vooroorlogse thee voor de moeder van Michiel.
Op een dag kwam Michiel naar beneden en daar was oom Ben de kachel al aan het aanmaken.
Het werd warm in de kamer want oom Ben had niet het normale halfnatte hout gebruikt maar
de wanhoopshoutjes.
Dat zijn hele dunne houtjes, die als moeder wanhopig wordt, als de kachel uitgaat voordat het
eten klaar is, in de kachel mag gooien, ze zijn altijd heel droog zodat ze goed branden.
Oom Ben gaat er in de tuin voor zorgen, dat de voorraad houtjes weer aangevuld wordt.
Michiel ging in die tijd niet naar school,want hij had geen luchtbanden voor zijn fiets en met de
trein mocht niet van zijn ouders, de treinen werden altijd gebombardeerd en dat vonden zijn
ouders te gevaarlijk.
Die ochtend wilde Dirk Knopper, zijn buurjongen die een paar jaar ouder is dan hij, hem onder
vier ogen spreken. Ze praatten met elkaar in de schuur.
Dirk zegt dat hij en nog twee mannen een distributiekantoor gaan overvallen.
Een distributiekantoor is een kantoor waar distributiebonnen liggen, die bad je voor haast alles
nodig bijvoorbeeld voor melk, kaas, spek en boter.
Ze willen dat kantoor overvallen om bonnen te krijgen voor de mensen die daar in de buurt
zitten ondergedoken.
Dirk vraagt Michiel als de overval mislukt een brief te brengen naar Bertus van Gelder.
Die dag gaan Michiel en oom Ben samen een mud aardappels kopen en oom Ben vertelt dan
over zijn werk in het verzet zoals ontsnappingswegen uitzetten en het vervalsen van persoons
bewijzen.
Later op die dag wordt het huis van de famitie Knopper door de Duitsers doorzocht.
Nadat deze Duitsers weg waren gegaan ging Michiel's vader er even langs en kreeg te horen
dat Dirk bij de overval gepakt was en dat hij nu in gevangenschap verkeerde.
Michiel gaat dan de brief naar Bertus van Gelder brengen.
Maar hij bereikt hem niet door verschillende tegenslagen. Zijn massieve band loopt van de
velg, een Engelse Spitfire schiet een koe neer en Schafter wil graag mee fietsen.
Michiel is op zijn hoede voor Schafter, hij vertrouwt hem niet want hij doet klusjes voor de
Duitsers en hangt graag rond bij de Duitse kazerne.
Michiel vertelde Schafter als smoesje dat hij naar wethouder van Kleiweg moest maar daar
moest Schafter ook heen dus kon Michiel toen niet naar Bertus van Gelder.
Schafter zag Michiel om vier uur.
De dag daarna probeerde hij opnieuw om naar Bertus te komen
Ditmaal lukt het hem maar Jannechien, Bertus's vrouw, vertelt dat Bertus gisteren om half
vijf gevangen is genomen door de Duitsers.
Een vriendin van Jannechien had gezien,dat Schafter de overvalwagens de weg wees.
Toen Michiel dat hoorde ging hij er gauw vandoor en bedacht dat als Bertus er niet was om de
brief te lezen dat hij het dan maar moest doen.
Maar hoe wisten de Duitsers dat Bertus iets met het verzet te maken had.
Was Dirk dan doorgeslagen? Had hij alles verteld?
In de brief staat dat er in het Dagdaler Bos een gewonde Engelse piloot in een schuilplaats
verborgen zit en dat hij voedsel en water nodig heeft.
Michiel vernietigt de brief en begint gelijk voedsel in te zamelen.
Hij ging naar de piloot toe en venelde dat Dirk in de gevangenis zat
De piloot, die gewoon Jack bleek te heten, had een gebroken been en verwondingen aan zijn
schouder.
Jack begon zich ondanks de goede zorgen van Michiel te vervelen.
Michiel probeerde zoveel mogelijk het leven voor Jack wat makkelijker te maken.
Hij nam een paar boeken in het Engels mee, een paar paardedekens, en zelfs een keer een klapstoeltje
Jack kon met behulp van de boeken wat Nederlands leren want Michiel had ook vertalingen
van hetzelfde boek meegenomen.
Maar het ging vooral slecht met de wond aan zijn schouder. Hij had een dokter of verpleger
nodig om de wond te behandelen.
Na een tijdje had hij de oplossing, zijn zus Erica was een verpleegster.
En ze wilde best helpen om de wond te verzorgen, maar ze mocht niet weten waar de schuil
plaats was en daarom moest ze haar ogen goed dichtdoen.
.Ze had verbandspullen en daarmee hielp ze Jack erg goed en ze zei dat ze elke week zou
langskomen om het verband te verschonen.
Jack en Erica werden verliefd op elkaar,
Er was een ding dat Jack erg kwelde, zijn moeder. Jack's twee zusjes waren bij de geboorte
gestorven en zijn vader was bij Duinkerken gestorven.
Jack wilde een brief schrijven naar zijn moeder maar hoe kreeg hij die naar Engeland?
Na lang denken bedacht Michiel dat oom Ben misschien wel iets zou weten.
Oom Ben zou de brief verzenden en na 3 dagen was er al antwoord van Jack's moeder.
Michiel bracht Jack de dolblije brief van zijn moeder uit Birmingham.
November 1944, het hele dorp is in angst, er is een lijk van een Duitse soldaat gevonden in het
Dagdaler bos.
Iedereen in het dorp vraagt zich af hoe zullen de Duisters wraak nemen?
Dat werd al snel duidelijk, 8 Duitse soldaten namen 10 belangrijke mensen uit het dorp gevang-
en en zouden die de volgende morgen ophangen als de dader zich niet zou melden.
Onder die 10 mensen bevond zich de vader van Michiel want dat was de burgemeester.
Michiel ging naar meester Postma want die zat waarschijnlijk in het verzet en vroeg hem of het verzet in de vlank misschien iets van de moord op de soldaat afwist.
De ochtend na deze verschrikkelijke dag zag Michiel ineens 5 van de 10 gevangenen lopen.
Hij rende er naar toe en schreeuwde:"Waar is mijn vader."
Schiltman de rijke boer die ook gevangen was geweest, vertelde dat hij was doodgeschoten.
De zondag na de dood van zijn vader gebeurde er iets ongewoons. Duizenden jongens en
mannen uit Rotterdam moesten met de Duitsers mee om te werken in Duitse fabrieken.
Michiel deelde zo veel mogelijk voedsel uit aan de Rotterdammers.
Die nacht toen hij in zijn bed lag hoorde hij vaag het dichtslaan van een deur.
Hij ging naar beneden en daar zag hij twee mannen.
Een oude man van een jaar of vijftig en een jongen die iets ouder is dan hijzelf
Hij zei na even te aarzelen dat hij de Groot heette maar de moeder van Michiel zei dat ze dacht
dat ze geen de Groot heetten maar Polak, een typisch Joodse naam.
Hierna begon Jitzchak Kleerkoper (zijn echte naam) te vertellen over zijn levensgeschiederns.
Jitzchak Rosenthal was in 1890 in Duitsland geboren, hij was ook joods.
In de eerste wereldoorlog vocht hij mee in het Duitse leger.
Hij leerde een Nederlands meisje kennen, Lotte Kleerkoper, ze trouwden en kregen twee
kinderen David en Rosemarie.
Na de Kristallnacht verlieten de Rosenthalen Duitsland en gingen in Nederland wonen en
Jitzchak nam de naam van zijn vrouw aan, Kleerkoper.
Toen David en Jitzchak weg waren werden Lotte en Rosemarie gevangen genomen door
Duitsers.
Zijzelf doken onder, maar daar werden ze ontdekt.
Jitzchak redde het leven van zichzelf en zijn zoon door te doen alsof hij een Duitse kolonel
was.
Maar waar moesten ze daarna gaan wonen want de Duitsers kwamen er nog wel achter dat hij
geen kolonel was.
Ze moesten de IJssel over en dan konden ze bij een vriend van de familie komen wonen.
Michiel wist een manier om over de IJssel te komen.
De twee joden werden als boerinnen verkleed om niet op te vallen.
Vlakbij de pont over de IJssel, die het Koppelse veer werd genoemd, woonde een barones met
inkwartiering van Duitse soldaten.
Tussen drie uur en half vier moesten de Duitse soldaten die normaal de pont bewaakten bij de
barones komen thee drinken, dus de pont van vijf over drie was veilig.
Op de weg naar het veer kwam Michiel Schafter tegen, maar Michiel deed of hij hem niet zag.
Michiel werd door veerman van Dijk overgezet.
Die ochtend heel vroeg ging hij naar de barones om te vragen of hij een paard en een tilbury
mocht lenen om twee boerinnen te vervoeren naar het veer.
De barones vond het goed en zo had Michiel vervoer.
Alles verliep goed en Jitzchak en David kwamen goed aan bij hun onderduikadres.
Die avond net voor achten kwam oom Ben weer eens langs.
Hij was wekenlang weggeweest en wist nog niets over de dood van de burgemeester.
Hij was er zo overstuur van dat Michiel hem wou opvrolijken door te vertellen van de geslaag-
de overzet van de twee joden.
Oom Ben was erg trots op Michiel en zei dat als de oorlog nog een jaartje duurde dat hij ook
bij het verzet kon komen.
De dag daarna vroeg Schafter aan Michiel of hij een manier wist om drie joden de IJssel over
te krijgen.
Michiel antwoordde van niet en hij liep snel weg nadat Schafter zijn smoesje van de boerinnen
geloofde.
Nog dezelfde dag werd veerman van Dijk gevangen genomen en de barones kreeg huisarrest.
Veertien dagen hierna kwamen de Duitsers haar arresteren maar de deur zat op slot en de
barones wou niet meekomen.
Daarna wilden de Duitsers de deur openbreken maar toen werd een soldaat neergeschoten
door de barones en de Sergeant wou geen mannen opofferen om een oude vrouw te arresteren.
Toen kwam de commandant met een tank en die schoot het mooie huis van de barones kapot
met de barones er in.
Honderden mensen gingen naar de begrafenis en Michiel dacht gelukkig weet niemand dat
het allemaal mijn schuld is.
Een week later ging Michiel zoals gebruikelijk naar het hol ( de schuilplaats van Jack) om
hem eten te brengen.
Hij zag tot zijn grote verrassing dat Dirk ontsnapt was van de Duitsers, maar wat zag hij eruit!
Hij had geen tanden meer in zijn mond, zijn tenen waren allemaal gebroken, zijn neus stond
scheef en hij had een groot litteken op zijn gezicht.
Dirk vertelde dat hij niemand had verraden en dat kon Michiel niet begrijpen want hoe anders
konden de Duitsers dan weten dat Bertus van Gelder iets met het verzet te maken had?
Michiel ging naar de moeder van Dirk en vroeg of zij een groot voedselpakket klaar kon
maken. De dag erna gaan Erica en Michiel samen naar het hol.
En daar begint Dirk te vertellen over hoe hij Jack had gevonden en over hoe ze bij het distribu
tiekantoor met z 'n drieen in de val liepen, over de verhoren van de SS en natuurlijk over hoe
hij ontsnapt was en hierheen was gekomen.
Na nog lang gepraat te hebben kwam het gesprek op de dood van Michiels vader en Dirk wilde
toen weten waarom de Duitsers gijzelaars hadden genomen.
Michiel vertelde toen dat er vlakbij de schuilplaats een dooie Duitser was gevonden die was
vermoord.
Dirk werd toen heel bleek en zei dat hij die Duitser gedood had. Hij vertelt dan hoe dat is
gekomen. Zijn verhaal luidt als volgt: Jack vloog met zijn spitfire boven de Vlank.
Na een tijdje zach hij een Duitse auto en schoot die aan flarden.
Dat kostte niet veel munitie en hij had nog genoeg om door te gaan.
Toen begonnen de Duitsers op hem te schieten met alweergeschut en hij werd geraakt en
sprong gauw uit zijn vliegtuig.
Zijn parachute ging goed open maar hij kwam met zijn voet tussen twee takken en de rest van
zijn lichaam viel naar beneden dus daar hing hij op zijn kop aan een gebroken been.
Toen zag hij ineens een Duitse soldaat die op hem wou schieten.
De Duitser schoot en Jack raakte bewusteloos.
Die dag was Dirk aan het jagen met zijn mes en hij zag een Duitse soldaat met een meisje dat
hij niet kende, toen plotseling boven hem Jack naar beneden viel en bleef hangen in een boom.
Toe de Duitse soldaat schoot werd Dirk zo boos dat h ij z ijn mes naar de soldaat gooide en hij
raakte hem precies op zijn achterhoofd.
Dit was het lijk dat in het bos was gevonden.
Dirk wilde toen weten wie hen verraden had.
Michiel zei dat het Schafter was, hij was dit door een list te weten gekomen.
Hij had op een briefje geschreven dat er in een leeg gebouw wapens waren verborgen en het
gebouw werd twee weken nadat hij het brieije in de bus bij Schafter had gegooid overvallen.
En Schafter was ook betrokken geweest bij het Koppelse Veer,
Het werd april.
Jack wou terug naar zijn squadron en Michiel dacht dat oom Ben daar voor kon zorgen,want
hij had verteld over zijn rol in het verzet, dat hij o.a. ontsnappingsroutes organiseerde.
Oom Ben maakte eerst een vals persoonsbewijs en 3 dagen later gingen ze weg.
Michiel ging die dag wanhoopshouijes hakken in de tuin.
Na een tijdje ging hij zitten en leunde achterover tegen de schuur.
Ineens hoorde hij twee stemmen, een van zijn moeder en een van Jochem in de schuur.
Een plank van de schuur gaf een beetje mee.
En toen ineens verstijfde hij, alle stukjes van de puzzel vielen in elkaar alsof iemand het hem
influisterde.
Snel naar het bos als hij maar niet te laat was, hij fietste zoals hij nog nooit gefietst had.
Vlakbij het bos kwam hij Jack en oom Ben tegen.
Michiel vraagt om Jacks pistool en richt het gauw op oom Ben en vertelt dat oom Ben de
verrader is.
Oom Ben wist van de overval omdat hij net zo als Michiel tegen de schuur zat en alles had
gehoord van het geheime gesprek.
Hij wist van de brief, die zocht hij die avond in het huis.
Hij wist van Bertus van Gelder en daarom hadden de Duitsers Bertus zo snel na de overval
opgepakt.
En hij wist van het Koppelse Veer, dat Michiel vertelt had aan oom Ben op de dag dat hij
terugkwam.
Michiel kwam met het plan om oom Ben over te leveren aan het verzet,
Meester Postma, leider van het ondergrondse, zou naar het rand van het bos komen en Michiel
zou oom Ben van de schuilplaats tot de rand van het bos brengen.
Oom Ben wou ontsnappen in het stukje dat hij alleen met Michiel was maar Michiel voorkwam
dat door te schieten in de lucht.
Meester Postma kwam gauw en hij hield oom Ben goed onder schot.
Op de weg stonden een paar munitiewagens en meester Postma legde aan Michiel uit dat die
heel gevaarlijk waren.
Toen kwam er een Spitfire, meester Postma zegt tegen Michiel dat hij gauw in een eenmans
gat moest en oom Ben ook.
Toen de Spitfire begon te schieten doken Michiel en meester Postma ineen maar oom Ben
klom uit het eenmansgat en rende weg.
De spitfire raakte twee munitiewagen en het hele dorp leek te trillen,
Oom Ben was weggevaagd enje kon helemaal niets meer van hem vinden.
27 april, de Vlank wordt door de Engelsen bevrijd, het hele dorp juicht, danst, springt en zingt.
Iedereen is blij behalve de N.S.B.'ers die werden allemaal in de kleuterschool gevangen gezet.
Ook Schafter moest naar de gevangenis maar dat bleek een grote vergissing want in zijn huis
woonde 3 ondergedoken joden.
Schafter zocht Michiel op en zei dat hij niemand ooit had verraden.
De oorlog is nu vo orbij, Jack is terug bij zijn moeder en schrijft lange liefdesbrieven aan Erica.
Iedereen is blij want de grootste oorlog ooit is voorbij.
Einde
2. Verhaalanalyse
2.1 De titel
titel van het boek is Oorlogswinter omdat het zich afspeelt in de laatste winter van de
tweede wereldoorlog.
2.2 Soort boek
Het behoort tot het genre jeugdboek en het is een oorlogsverhaal.
2.3 Personages
Michiel is 16 jaar maar vrijwel onafhankelijk van zijn ouders.
Michiel heeft blonde haren en heeft een "stevige" lichaamsbouw.
Michiel is erg rus tig en gesloten, toen hij vijf was vertelde iedereen hem al geheimen want ze
wisten dat hij het niet zou doorvertellen.
Michiel voelde zich na de dood van zijn vader het hoofd van het gezin en hij wou ook iets doen
om de Duitsers de oorlog te laten verliezen.
Jack is in Birmingham in 1922 geboren.
Jack had zijn geboorte maar net overleefd dus was zijn moeder erg zuinig op hem, dat kon hij
niet hebben daarom werd hij een Engelse piloot.
Maar er was nog een reden, zijn vader was in het begin van de oorlog gestorven bij Duinker
ken.
Jack werd boven Nederland neergeschoten en bijna gevangen genomen maar dankzij Dirk,
Erica en Michiel heeft hij de oorlog overleefi.
Dirk Knopper is de buurjongen van Michiel.
Hij is 22 jaar oud en voor de Duitsers helemaal niet bang.
Hij is aangesloten bij het verzet en krijgt opdracht een distributiekantoor te overvallen.
Oom Ben heeft dat gesprek afgeluisterd en verried de drie man.
Een paar maanden daarna weet hij te ontsnappen van de Duitsers en verbergt zich in het hol bij Jack.
Erica is de oudere zus van Michiel.
Erica heeft een opleiding verpleegster gehad en samen met een paar andere verpleegsters
helpen ze alle mensen zo goed ze kunnen.
Tijdens het helpen van Jack wordt ze verliefd op hem en gaat ze stiekem zonder dat Michiel
het weet naar hem toe.
Oom Ben is al zolang als Michiel leeft een vriend van de familie.
Hij neemt altijd wat bruikbaars mee.
Hij zit in het verzet maar later blijkt hij een landverrader te zijn die al vele mensen die in het
verzet zaten had verraden zodat de Duitsers die konden ophalen
Michiels moeder is altijd er tegen om iets tegen de Duitsers te doen, ze vind dat je er te
weinig mee opschiet en dat je er teveel risico bij loopt maar dat standpunt veranderd als
Michiels vader, de burgemeester wordt doodgeschoten zonder vorm van proces.
Michiels moeder helpt de trekkers (mensen die naar het oosten kwamen om eten te kopen)
altijd zo goed mogelijk door eten en te geven.
Michiels vader is burgemeester van de Vlank.
Hij is erg tegen de Duitsers en laat dat aan de mensen ook merken.
Verder hoopt hij dat alle Duitse steden goed plat gebombardeerd worden.
Later als er in het Dagdaler bos een Duits lijk word gevonden wordt hij gegijzeld en 2 dagen
later doodgeschoten
2.4 tijd
Het boek speelt zich af aan het einde van de tweede wereldoorlog
De tijdsverloop van het begin tot het einde van het boek is van de herfst van 1944 april 1945 (met
uitzondering van het kleine laatste stukje waarin Michiel verteld dat hij de kranten goed heeft
gelezen en dat er nog heel veel oorlog is gevoerd na de wereldoorlog.)
Het boek is chronologisch vertelt met uitzondering van een paar flash-backs.
De flash-backs hebben als functie de lezer duidelijker te laten weten wat er gebeurd is.
Er zijn weinig sprongen in de tijd.
3. Informatie over de schrijver
Jan Cornelis Terlouw is zoon van een dominee en is op vijftien november 1941 in Kamperveen
geboren. Hij is afgestudeerd in wiskunde en natuurkunde.
Hij werkte als natuurkundige in de Verenigde Staten en Zweden.
In 1966 ging hij in Nederland de politiek in.
Hij was voorzitter en minister van D66 en kwam ook in de tweede kamer.
In 1973 werd hij voorzitter van de fractie en in 1981 werd hij minister van economische zaken
In 1982 is hij gestopt met zijn werk in de politiek en is in Parijs in de zakenwereld gegaan.
Tegenwoordig is hij cormnissaris der koningin in Gelderland.
Hij is getrouwd met Alexandra van Hulst die ook boeken schrijft en ze hebben samen vier.
kinderen aan wie Jan Terlouw altijd zijn verhalen vertelde.
Bibliografie
1970 Pjotr
1971. Bij ons in Caddum
1971 Koning van Katoren
1971 Oom Wfllibrord
1972 Oorlogswinter
1973 Briefgeheim
1974 De heks van Ijsselstein
1976 Oosterschelde windkracht tien
1983 De Kloof
1986 Gevangenis met open deur
1989 De kunstrijder
Dit boekverslag is gemaakt door Eelco van der Werf.
Als je opmerkinkingen hebt hoor ik ze graag per
email.
Back
